Nieuws

Terug naar overzicht

21-04-2021

Statement Nethics naar aanleiding van Fieldlab evenementen

Toetsing van gedragswetenschappelijk onderzoek buiten de bij Nethics aangesloten faculteiten

Nethics is ontstaan als overlegplatform van ethische toetsingscommissies sociale en gedragswetenschappen, maar landelijk is de trend dat ook buiten onze faculteiten steeds meer behoefte bestaat aan toetsing van gedragswetenschappelijk onderzoek. Dit heeft er o.a. toe geleid dat bij andere faculteiten waar ook onderzoek met mensen wordt gedaan ethische commissies zijn opgericht, soms naar model van en met de Nethics code als leidraad. Enkele van deze faculteiten zijn inmiddels ook tot Nethics toegetreden.

Toetsing van gedragswetenschappelijk onderzoek kent geen wettelijk kader, i.t.t. de toetsing van medisch-wetenschappelijk onderzoek dat door medisch ethische toetsingscommissies getoetst wordt aan de WMO (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen). Echter, onderzoek dat strikt genomen niet aan de criteria voor medisch-wetenschappelijk onderzoek voldoet, en dat dus formeel niet aan de WMO getoetst hoeft te worden, kan wel degelijk ethische aspecten hebben. De Nethics code geeft een invulling van een toetsingskader voor gedragsonderzoek, inclusief gedragsonderzoek dat dicht tegen de WMO aan ligt (in het zogenaamde grijze gebied van de WMO). Onderzoekers binnen de aan Nethics aangesloten faculteiten worden zich geacht te houden aan de gezamenlijk opgestelde gedragscode (zie verderop op deze site) waaraan de decanen sociale wetenschappen zich hebben gecommitteerd. Het is duidelijk dat toetsing van gedragswetenschappelijk onderzoek aan een maatschappelijke behoefte voldoet. Een voorbeeld hiervan is de ophef over de pilots rondom loslaten van corona-maatregelen, waaronder de Fieldlab evenementen. Dit wordt onder de noemer wetenschappelijk onderzoek mogelijk gemaakt, maar het lijkt alsof er naast een nWMO verklaring geen verdere ethische toetsing is geweest. Een ander teken is dat Nethics met enige regelmaat wordt benaderd door maatschappelijke partijen met een verzoek omtrent toetsing van hun onderzoek. In afwezigheid van een duidelijk kader hebben de individuele bij Nethics aangesloten toetsingscommissies geen mandaat buiten dat wat ze van hun decaan hebben gekregen. Dit betekent dat de vorm waarin we aan deze verzoeken tegemoet zouden kunnen komen nog onderwerp van discussie is.

Er zijn ontwikkelingen gaande richting een breder kader voor toetsing van onderzoek met mensen dat in of buiten het grijze gebied van de WMO valt (dus breder dan alleen gedragsonderzoek). Zolang een dergelijk breed kader niet is ontwikkeld, is er voor andere partijen die gedragsonderzoek doen geen verplichting, en ook slechts zeer beperkte mogelijkheid om hun onderzoek ethisch te laten toetsen. Nethics zal waar mogelijk bijdragen aan het debat over toetsing van gedragswetenschappelijk onderzoek, o.a. door te participeren in het programma regeldruk dat het ministerie van VWS heeft geïnitieerd om de reikwijdte en afbakening van de WMO te herdefiniëren.

Terug naar overzicht